قوز کمر چیست و چه عوارض، انواع و نحوه درمانی دارد؟ - مجله چایی

قوز کمر چیست؟

قوز کمر که با نام های کیفوز (Kyphosis) و پشت گرد هم شناخته می گردد نوعی اختلال جسمانی است که در آن قسمت بالایی ستون فقرات فرد مبتلا حالتی منحنی و گرد پیدا می نماید. ناحیه فوقانی ستون فقرات به طور طبیعی دارای انحنای بسیار جز ئی و کمی است تا بتواند وزن و ضربه را تا حد زیادی تحمل کند. قوز کمر زمانی اتفاق می افتد که استخوان های ستون فقرات بد شکل شوند و این انحنای طبیعی به طرز غیرمعمولی و اغراق آمیزی گردتر و خمیده تر به نظر برسد. در بیشتر مواقع، کیفوز مسائل جدی و سختی را برای سلامتی بدن انسان به وجود نمی آورد اما ممکن است اعتماد به نفس فرد را تحت تاثیر قرار دهد یا در شرایط ویژه ای باعث بروز مسائل تنفسی و درد گردد.

دلایل ایجاد قوز کمر چیست؟

ستون فقرات انسان از استخوان هایی به نام مهره تشکیل شده است که با قرار گرفتن بر روی هم به حفظ تعادل، انعطاف پذیری و ثبات بدن انسان یاری می نمایند. کیفوز زمانی رخ می دهد که این مهره ها شکل مستطیلی خود را از بدهند؛ عوامل زیر می توانند به عنوان علت قوز کمر شناخته شوند.

• بروز شکستگی در ستون فقرات
• پوکی استخوان یا کاهش تراکم استخوان ها
• بیماری های دژنراتیو ستون فقرات مانند آرتریت و دژنراتیو دیسک
• وارد شدن ضربه یا آسیب به ستون فقرات
• ابتلا به بیماری لغزش دیسک و نامرتب شدن مهره های کمر
• اسکولیوز یا انحنای غیرمعمول ستون فقرات
• عدم رشد استخوان های ستون فقرات جنین در رحم مادر
• داشتن و ستون فقرات

موارد زیر نسبت به دلایل بالا شایع نیستند؛ با این حال می توانند باعث بروز ناهنجاری قوز کمر شوند:

• ناهنجاری های مادرزادی مانند اسپینا بیفیدا (مهره شکاف)
• بروز بیماری تومور ستون فقرات
• ابتلا به بیماری های بافت همبند
• ابتلا به بیماری دیستروفی ماهیچه ای
• ابتلا به بیماری فلج اطفال

آنالیز انواع قوز کمر

بیماری کیفوز یا همان قوز کمر می تواند به دلایل مختلفی بروز پیدا کند، در نتیجه کاملا طبیعی است که انواع مختلفی هم داشته باشد. در زیر گونه های مختلف این ناهنجاری را معرفی نموده ایم.

کیفوز شرایطی (Postural kyphosis)

شایع ترین نوع قوز کمر، کیفوز شرایطی است که معمولا در دوران نوجوانی انسان رخ می دهد. خم شدن بیش از حد و داشتن شرایط بدنی نامناسب باعث کشیدگی رباط ها و عضلاتی می گردد که مهره های ستون فقرات را در جای خود نگه می دارند. بروز این مشکل می تواند باعث منحنی و گرد شدن قسمت بالایی ستون فقرات و رشد نا به هنجار آن گردد. کیفوز شرایطی در بچه ها و نوجوانان دختر بیشتر از پسرها دیده می گردد.

کیفوز شوئرمن (Scheuermanns kyphosis)

این نوع قوز کمر زمانی رخ می دهد که مهره های ستون فقرات نسبت به آنچه که انتظار می رود شکل متفاوتی پیدا نمایند. مهره های این بخش از بدن مستطیلی شکل هستند اما با بروز ناهنجاری کیفوز شوئرمن آن ها ظاهری گوه ای شکل پیدا می نمایند. همین موضوع باعث می گردد که استخوان ها به هم فشار بیاورند و ستون فقرات بیش از حد به سمت جلو خم گردد. کیفوز شوئرمن هم درست مانند کیفوز شرایطی بیشتر در نوجوانان دیده می گردد اما بر خلاف آن ممکن است با گذشت زمان شرایط بدتری پیدا کند. بعلاوه باید بدانید که این نوع کیفوز می تواند با درد در هنگام انجام فعالیت های مختلف، نشستن و ایستادن برای طولانی مدت همراه باشد. تغییر شرایط بدنی یا کوشش برای صاف کردن کمر کیفوز شوئرمن را از بین نمی برد چرا که مهره های ستون فقرات به طور کلی توانایی انعطاف پذیری خود را از دست داده اند.

کیفوز مادرزادی

کیفوز مادرزادی نوع دیگری از ناهنجاری قوز کمر است که فرد از بدو تولد به آن مبتلا می گردد. این اختلال زمانی رخ می دهد که ستون فقرات فرد به خوبی و به طور کامل در رحم مادر رشد پیدا نکند. شرایط کیفوز مادرزادی با افزایش سن و رشد بدن بدتر می گردد به همین علت پیشنهاد پزشکان این است که با انجام عمل جراحی در دوران کودکی از پیشرفت این نوع قوز کمر جلوگیری گردد.

هایپرکیفوز (Hyperkyphosis)

هایپرکیفوز در واقع به انحنای شدید ستون فقرات به سمت سمت جلو گفته می گردد و زمانی اتفاق می افتد که شرایط قوز کمر شما در بدترین حالت خودش قرار بگیرد. در حالت طبیعی ستون فقرات بین 20 الی 45 درجه انحنا دارد اما ابتلا به هایپرکیفوز این انحنا را بیش از 50 درجه می نماید. این نوع قوز کمر برای افرادی که بالای 40 سال سن دارند بیشتر رخ می دهد و با گذشت بدتر می گردد. هایپرکیفوز در بسیاری از مواقع با کمر درد شدید همراه است به همین علت متخصصین انجام برترین ورزش برای درمان کمردرد را به مبتلایان آن پیشنهاد می نمایند.

کیفوز گردن (Cervical kyphosis)

کیفوز گردن یا همان قوس گردن نوع دیگری از قوز کمر است که در آن مهره های ستون فقرات گردنی یا همان قسمت پایین سر تا قسمت بالایی پشت از حالت طبیعی و عادی خود خارج می شوند و به سمت جلو انحنا پیدا می نمایند. این عارضه با درد و همینطور کاهش محدودیت حرکتی در ناحیه گردن همراه است و با فرسودگی دیسک های بین مهره ای گردن و تحلیل آن ها حتی بدتر از قبل هم می گردد.

کیفوز وابسته به سن

قوز کمر وابسته به سن هم درست مانند انواع دیگر این عارضه باعث افزایش انحنای ستون فقرات می گردد و به تدریج و در سنین بالاتر شرایط بسیار بدتری پیدا می نماید. این نوع کیفوز بیشتر مواقع در نتیجه بیماری های جسمانی دیگر برای فرد رخ می دهد. برای مثال، پوکی استخوان باعث از بین رفتن تراکم استخوان ها و ضعیف شدن آن ها می گردد. همین می تواند زمینه بروز کیفوز را در افراد به وجود بیاورد. انجام فعالیت های بدنی مفید برای سلامت ستون فقرات مانند برترین ورزش برای دیسک کمر به شما در جلوگیری از بروز این نوع قوز کمر یاری می نماید.

علائم تشخیص قوز کمر

افراد مبتلا به ناهنجاری کیفوز ممکن است به جز به وجود آمدن یک انحنای جز ئی در ناحیه فوقانی ستون فقرات و گرد شدن شانه ها، متوجه هیچ گونه علامت و نشانه ای نشوند. در موارد خفیف، علا ئم کیفوز با نوع آن ارتباطی مستقیم دارد. به طور کلی مشاهده موارد زیر می تواند نشان دهنده بروز قوز کمر باشد.

• عدم تقارن در میان شانه های هر طرف
• افتادگی و گرد شدن شانه ها به سمت جلو
• قوز و گردی قابل مشاهده در ناحیه بالایی کمر
• سفتی و گرفتگی ماهیچه های همسترینگ (پشت ران)
• از دست دادن توانایی کنترل عملکرد روده یا مثانه
• تنگی نفس یا بروز سایر مسائل تنفسی مرتبط با ریه
• ضعف، بی حسی و گز گز نواحی مختلف پا
• مشکل در بلع غذا و خستگی مفرط
• کمر درد و کاهش توانایی حفظ تعادل بدن

قوز کمر تا چه سنی قابل درمان است؟

قوز کمر بسته به سن، شدت و علت بروز آن در سنین مختلف قابل درمان است. تشخیص و درمان کیفوز در سنین نوجوانی، به ویژه بین 13 الی 16 سالگی، موثرتر واقع می گردد؛ چرا که ستون فقرات در این دوران از زندگی انسان همچنان در حال رشد است و می توان با روش هایی چون انجام تمرینات ورزشی و فیزیوتراپی به برطرف این عارضه یاری کرد. در افراد بزرگسال، درمان قوز کمر بیشتر به کنترل علا ئم و جلوگیری از پیشرفت این اختلال جسمانی محدود می گردد. به طور کلی باید گفت که برترین زمان برای برطرف قوز کمر وقتی است که ستون فقرات همچنان به رشد خود ادامه می دهد؛ اما در هر سنی می توان برای بهبود و جلوگیری از وخیم تر شدن شرایط آن اقدام کرد.

روش های جلوگیری از قوز کمر چه هستند؟

همانطور که فهمیدید قوز کمر انواع مختلفی دارد و شما نمی توانید از بروز همه آن ها جلوگیری کنید. با این حال برای پیشگیری از ابتلا به این عارضه سعی کنید نکات و اقدامات زیر را حتما در نظر داشته باشید.

• داشتن برنامه ورزشی منظم برای تقویت عضلات پشت و شکم
• رژیم غذایی مناسب و حاوی کلسیم و ویتامین D برای حفظ استحکام استخوان ها
• ترک سیگار برای جلوگیری از تخریب ستون فقرات و ضعیف شدن استخوان ها
• اجتناب از خم شدن بیش از میزان و حفظ شرایط بدنی مناسب و درست
• اجتناب از بلند کردن و حمل اجسام سنگین در طول روز
• حفظ وزن متناسب و جلوگیری از پیدا کردن اضافه وزن

برای برطرف قوز کمر چه کنیم؟ (آنالیز روش های درمانی)

اگر قوز کمر شما خفیف باشد ممکن است پس از آنالیز و تشخیص پزشک احتیاجی به درمان آن نداشته باشید. با این حال برای کسانیکه به انواع سخت و پیشرفت نماینده بیماری کیفوز مبتلا شده اند یا انحنای ستون فقراتشان زیاد شده است، گزینه های درمانی زیر در نظر گرفته خواهند شد.

• صبر و مشاهده شرایط قوز کمر: اگر قوز کمر فرد بسیار خفیف باشد، محتمل است پزشک متخصص به او پیشنهاد کند تا منتظر گردد و ببیند که انحنای ستون فقراتش بیشتر می گردد یا خیر. اگر این انحنا شدت پیدا نکند و علا ئم دیگری مشاهده نشوند، ممکن است دیگر احتیاجی به انجام درمان های دیگر نباشد.
• استفاده از قوزبند: محتمل است پزشک متخصص به بعضی از افراد مبتلا به کیفوز شوئرمن که ستون فقرات آن ها هنوز در حال رشد است، استفاده و را پیشنهاد کند. این قوزبندها با حمایت از استخوان های پشت بدن به ستون فقرات یاری می نماید که در جایگاه طبیعی خود رشد نماید.
• مصرف داروهای ضد درد: استفاده از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAID) می تواند به کاهش دردهای ناشی از قوز کمر شدید یاری کند.
• انجام فیزیوتراپی: فیزیوتراپی شامل انجام تمرینات خاصی است که به طور ویژه بر تقویت عضلات مرکزی و پشت تمرکز دارند. این روش درمانی می تواند به کاهش انحنای کمر و بهبود درد و مسائل ناشی از آن یاری کند.
• انجام تمرینات اصلاحی: اگر قوز کمرتان بسیار کم است یا در مراحل اولیه مشاهده آن به سر می برید، می توانید به سراغ انجام تمرینات اصلاح شرایط بدنی بروید تا جلوی پیشرفت این ناهنجاری را بگیرید و احتمال بروز و مشاهده عوارض ناشی از آن را کاهش دهید.
• درمان بیماری های زمینه ای: اگر به علت ابتلا به بیماری های زمینه ای مانند پوکی استخوان و آرتریت با ناهنجاری قوز کمر روبرو شده اید؛ در مرحله اول باید به فکر درمان و مدیریت آن ها باشید. برای مثال، با تشخیص به موقع پوکی استخوان پزشکتان می تواند استفاده از مکمل های ویتامین D، هورمون درمانی و تمرینات درمانی را به شما توصیه کند.
• جراحی: افراد مبتلا به کیفوز مادرزادی یا کیفوز شوئرمن ممکن است با انجام عمل جراحی به نتایج قابل توجه و راضی نماینده ای دست پیدا نمایند. هدف از جراحی این دسته از افراد کاهش انحنای ستون فقرات و علا ئم مرتبط به آن مانند درد است. این روش درمانی انواع مختلفی دارد که رایج ترین آن ها فیو ژن ستون فقرات است؛ در این روش چند مهره درون ستون فقرات را به هم جوش می دهند تا برای همواره به یکدیگر متصل شوند.

پزشک متخصص شما پس از آنکه شرایط قوز کمرتان را مورد آنالیز قرار داد، با در نظر گرفتن عواملی چون سن، سابقه پزشکی، نوع کیفوز، سلامت عمومی، شدت انحنای ستون فقرات و دشواری تنفس فرد یکی از درمان های بالا را به شما پیشنهاد می نماید. گفتنی است که کیفوز حتی پس از درمان هم ممکن است دوباره عود کند و شما برای بهبود شرایط بدنی خود باید سبک زندگیتان را به طور کامل تغییر دهید. در صورت داشتن علا ئم زیر ممکن است برای انجام عمل جراحی واجد شرایط شوید:

• ابتلا به کیفوز مادرزادی
• ابتلا به کیفوز شوئرمن
• داشتن انحنای کمر بیش از 75 درجه
• داشتن کمر درد شدید
• عدم دریافت نتیجه از روش های درمانی غیرجراحی

قوز کمر چگونه تشخیص داده می گردد؟

در صورتیکه مشکوک به داشتن قوز کمر باشید پس از مراجعه به پزشک متخصص باید برای تشخیص نهایی یک سری آزمایش های ویژه را انجام دهید. در ویزیت اول، محتمل است پزشکتان از شما بخواهد حرکات مختلفی چون به آرامی خم شدن به سمت جلو را انجام دهید. پس از آن ممکن است احتیاج باشد آزمایش اشعه ایکس انجام دهید که به یاری آن انحنای طبیعی ستون فقرات را میزان گیری می نمایند. علاوه بر این، شاید احتیاج باشد تا آزمایش های دیگری چون ام آر آی را برای تشخیص اینکه به بیماری های زمینه ای مبتلا هستید یا خیر انجام دهید.

قوز کمر باعث بروز چه عوارضی می گردد؟

عدم درمان قوز کمر می تواند باعث بروز عوارضی گردد که به مرور زمان تاثیر منفی قابل توجهی را بر شرایط سلامتی و ظاهری افراد می گذارند. در زیر این عوارض را به شما معرفی نموده ایم.

• مسائل ریوی، گوارشی و قلبی: انحنای شدید ستون فقرات می تواند اندام های سینه و شکم را تحت فشار قرار دهد. این مشکل ممکن است تنفس را برای فرد سخت کند، عملکرد قلب را تحت تاثیر قرار دهد یا باعث رفلاکس اسید معده و بروز اختلال در بلع گردد.
• آسیب عصبی: اگر مهره های ستون فقرات آن طور که باید در جایگاه خود قرار نگرفته باشند می توانند اعصابی را که از این ناحیه عبور می نمایند را تحت فشار قرار دهند. این مشکل ممکن است باعث بی حسی، ضعف و حتی از بین رفتن تعادل پاها گردد.
• محدودیت های فیزیکی: کیفوز شدید می تواند باعث گردد که فرد توانایی راه رفتن، خوابیدن، نشستن یا بلند شدن خود از روی سطوح مختلف را از دست بدهد.

سخن پایانی

همانطور که فهمیدید کیفوز یا همان قوز کمر یک ناهنجاری جسمانی است که در آن ستون فقرات فرد انحنای غیر معمولی و بسیار زیادی پیدا می نماید. این عارضه در سنین پایین قابل درمان است و در سنین بالا هم با انجام روش های درمانی موثر به راحتی کنترل می گردد. به یاد داشته باشید که تشخیص به موقع شرایط قوز کمر درمان آن را برای شما ساده تر می نماید؛ بنابراین در صورت مشاهده علا ئم گفته شده باید در اسرع وقت به یک پزشک متخصص مراجعه نمایید.

این مطلب فقط جنبه آموزش و اطلاع رسانی دارد. پیش از استفاده از توصیه های این مطلب حتما با یک متخصص مشورت کنید. برای اطلاعات بیشتر بیانیه برطرف مسؤولیت خبرنگاران مگ را بخوانید.

منابع: Healthline ,Cleveland Clinic