کلیسای سنت مارکو؛ میراثی مقدس در ونیز - مجله چایی

با ما همراه باشید و با تور ایتالیا ارزان از به بهترین کشور اروپا سفر کنیم و در شهرهای ونیز، فلورانس و رم بگردیم و بناهای تاریخی این کشور تاریخی را از نزدیک ببینیم.

آثار مقدس باقی مانده از سنت مارکو در ابتدا یه صورت موقت در نیایشگاه قصر دوک نگهداری می‌شد. اما بین سال‌های 829 و 832، کلیسایی مستحکم‌تر برای مصون نگه داشتن این آثار ارزشمند بنا شد. در سال 976 این کلیسا در شورش علیه دوک پیترو کاندیانو به آتش کشیده شد اما در سال 1070، توسط دوک دومینیکو کنتارینی دوباره احیا گشت. کلیسای کنونی که با ساختمان‌های پیشین خود ادغام شده بود، حدود سال 1071 کامل شد.

گرچه ساختار اصلی کلیسا طی هزار سال گذشته کمی تغییر نموده است، اما آذین بندی آن از زمان تکمیل تا به امروز، به صورت مرتب عوض می‌شود. در قرون بعدی، بخصوص قرن 14 میلادی، همه برای زیباسازی کلیسا مشارکت می‌کردند. کشتی‌های ونیزی مرتبا از بناهای باستانی شرق، برای تزئین کلیسا ستون، سر ستون یا گچکاری‌های برجسته وارد می‌کردند.

نمای آجری کلیسا به تدریج با سنگ‌های مرمر مختلف و مجسمه‌های حکاکی شده پوشیده شد. قدمت برخی از این سنگ‌ها گاهی از خود کلیسا هم بیشتر بود. کلیسا نمای جدیدی یافت و گنبد‌های قبلی هم با گنبد‌های چوبی با کیفیت جایگزین شد تا با معماری گوتیک قصر دوک که مجدداً طراحی شده بود، هم خوانی داشته باشند. کلیسای سنت مارکو بخش زیادی از تاریخ خود، نقش نیایشگاه قصر دوک را داشته است اما در سال 1807، به کلیسای جامع ونیز تبدیل شد.

دیدنی‌های کلیسای سنت مارکو

کلیسای سنت مارکو از کلیسای آپوستل مقدس (Holy Apostles) امپراطور کنستانتین عظیم و مسجد ایا صوفیه در استانبول الگو برداری شده است. نقشه کف ساختمان به شکل یک صلیب یونانی است که در قسمت تلاقی صلیب یک گنبد و بر روی هر یک از چهار بازوی صلیب یک گنبد دیگر وجود دارد. هر بازو دارای یک راهروی مرکزی و دو راهروی فرعی است. هشتی ورودی کلیسا هم در پایانه غربی ساختمان واقع شده است. نمای غربی ساختمان که با هنر معماری بیزانسی، رومانسک و گوتیک آراسته شده است، از دو ردیف پنج‌تایی قوس‌های فرو رفته و برآمده تشکیل شده که توسط چند ستون با سرستون‌های حکاکی شده در قرون دوازده و سیزده میلادی، ثابت نگه داشته شده‌اند. برجستگی‌های قبه مانند کوچک و ظریف و سایر تزئینات موجود در قسمت بالای نما، ضمائم گوتیکی است که در قرون چهارده و پانزده به نما اضافه شده‌اند.

جزئیات مجذوب کننده فراوانی در نمای ساختمان وجود دارد که آن را مدیون تلفیق زیبای آثار هنری عهد عتیق و قرون وسطی هستیم. یکی از بخش‌های مهم این طراحی‌ها شامل قدیمی‌ترین معرق کاری نمای ساختمان (1270 - 1260) است که در بالای شمالی‌ترین درب در نمای غربی ساختمان واقع شده است. موضوع این معرق کاری انتقال کالبد سنت مارکو است و شامل قدیمی‌ترین طرح شناخته شده از کلیسای سنت مارکو می‌باشد.

از بخش جنوبی (نزدیک‌ترین قسمت به قصر دوک) هم نباید غافل شد. در این بخش دو ستون آزاد واقع شده است که به سبک بیزانسی حکاکی شده‌اند و تحسین هر بیننده‌ای را بر می‌انگیزند. احتمالاً این ستون‌ها متعلق به قرون پنجم و ششم کشور سوریه است. در نزدیک این بخش، در گوشه بیرونی خزانه، مجسمه‌های مصری ساخته شده از سنگ‌های آذرین قرار دارند که با نام Tetrarch شناخته می‌شوند. قدمت این مجسمه‌ها به قرن چهار میلادی برمی‌گردد که شامل شمایل چهره‌های سلطنتی هستند و این اعتقاد وجود دارد که این مجسمه‌ها متعلق به دیوکلتیان و سه امپراطور دیگری است که وی امپراطوری روم را با آنها تقسیم کرد.

هشتی ورودی، مشخصه رایج معماری در کلیساهای بیزانسی، پایانه غربی کلیسای جامع را در بر می‌گیرد. این بخش دارای پیاده‌رویی از موزاییک‌های مرمرین زیباست که از قرون یازده و دوازده میلادی بر جای مانده‌اند. موزاییک‌های طلا اندود سقف هم به دلیل پایین بودن آن، به وضوح قابل رویت هستند.

بخش زیادی از موزاییک‌های هشتی ورودی کلیسا بیان کننده داستان‌های عهد عتیق هستند و بیننده را برای داستان‌های عهد جدید در سرسرای ورودی کلیسا آماده می‌کنند. بسیاری از آنها مربوط به قرن سیزدهم میلادی هستند، به خصوص داستان‌های جالب خلقت انسان که در سمت راست درب مرکزی قرار دارند. درست در مقابل درب مرکزی، شمایلی از چهار انجیل‌نویس عهد عتیق واقع شده است که متعلق به قرون یازده و دوازده میلادی هستند.

وقتی وارد کلیسا می‌شوید تقریباً غیر ممکن است که به بالا نگاه نکنید. موزاییک‌های طلایی زیبا تمام سطح هشت هزار متر مربعی طاق‌های قوسی و گنبد‌ها را می‌پوشاند. قدمت این موزاییک‌ها که به قرن دوازده میلادی بازمی‌گردد، گواهی بر پیغام رستگاری مسیح در عهد جدید می‌باشد. در کنار این طرح اصلی، آثار هنری دیگری مانند داستان مریم مقدس، شهادت سنت پیتر و سنت کلمنت و رویداد‌های زندگی یوحنا و سنت ایزادور جهت تکریم معبد عظیم قدیسان توسط ونیزی‌ها در این کلیسا قرار داده شده‌اند؛ اما مهم‌تر از همه این‌ها، چرخه‌های منقوش به افسانه سنت مارکو می‌باشد. پس‌زمینه طلایی این آثار بیننده را تحت تأثیر قرار داده و سمبلی از الوهیت و نور خداوندی است.

کف زمین با طرح‌های زیبا و تو‌در‌تو تزئین شده است که ترکیبی از موزاییک و مرمرهای منقوش به اشکال هندسی و طرح‌هایی از حیوانات می‌باشد. یک مدال قرمز بر روی زمین سرسرایی که از در اصلی به آن وارد می‌شویم، نقش بسته است که جایی را نشان می‌دهد که در سال 1177 میلادی، دوک سباستیانو زیانی، آشتی میان بارباروزا، امپراطور روم و پاپ الکساندر سوم را سازماندهی کرد.

در بالای محراب بلند کلیسا، عرشه‌ای بر روی ستون ها واقع شده است که با برجسته کاری‌های قرن یازدهم میلادی تزئین شده است. تزئیناتی که در پشت محراب نهاده شده است همان پال طلایی معروف است؛ صفحه‌ای از جنس طلا با سنگ‌های الماس. مسئولیت ساخت این طرح بر عهده طلاساز بیزانسی در سال 976 نهاده شد و بعدها تزئینات بیشتری به آن اضافه شد. ناپلئون بخشی از این سنگ‌های گرانقیمت را در سال 1797 به تاراج برد اما هنوز هم قسمت زیادی از ان باقی مانده است که از پشت شیشه محافظ خود چشم بیننده را به خود خیره می‌کنند.

صندلی گروه کر توسط فرا سباستیانو چیاوونه خاتم کاری شده و در بالای آن هم در هر دو طرف، سه ردیف برجسته کاری توسط سانسووینو صورت گرفته است. بر روی دو منبر موجود در سکوی خطابه، تندیس‌های ساخته شده توسط برادران ماسنگو (1394 میلادی) وجود دارد. همچنین در صندلی گروه کر، مجسمه‌های برنزی انجیل نویسان عهد عتیق، اثر سانسووینو قرار داده شده‌اند.

مجسمه معروف اسب‌های سنت مارکو تاریخ پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته‌اند. قدمت این چهار مجسمه به دوران یونانی و رومی بازمی‌گردد و در اصل به عنوان بخشی از ارابه چهار اسب پیروزی ساخته شده‌اند. این مجسمه‌ها در جنگ‌های صلیبی چهارم از قسطنطنیه به تاراج رفت و در سال 1204 میلادی توسط دوک انریکو رونالدو به ونیز فرستاده شد. این اسب‌ها در ابتدا در آرسنال نهاده شدند اما بعد از گذشت 50 سال، به محوطه بیرونی کلیسای سنت مارکو منتقل شدند.

ونیزی ها تنها کسانی نبودند که به این اسب‌ها علاقه داشتند. در سال 1797، ناپلئون مجسمه‌ها را به فرانسه برد و در سال 1815 دوباره به ونیز بازگردانده شده و تا دهه 1990 که برای محافظت به گالری طبقه بالا منتقل شدند، در همان جا باقی ماند. در حال حاضر نسخه مدل برداری شده از آنها در جای سابق نسخه اصلی قرار داده شده‌اند. نسخه اصلی اسب‌ها را می‌توان با پرداخت ورودیه اندکی مشاهده کرد. خزانه در سمت راست سرسرای اصلی واقع شده است و دربردارنده مجموعه تحسین برانگیزی از اشیاء به تاراج رفته از قسطنطنیه توسط شرکت‌کنندگان در جنگ‌های صلیبی و همچنین تمثال‌ها و آثار مقدس جمع آوری شده توسط کلیس طی سال‌های مختلف است.