15 فیلم دلهره آور و روانشناختی برتر تاریخ سینما - مجله چایی

فیلم های دلهره آور و روانشناختی بیش از آنکه از وجود دشمنی خطرناک در بیرون صحبت نمایند، به سراغ کنکاش در دنیا ذهنی و درگیری های روانی شخصیت ها می فرایند. این فیلم ها اغلب دنیای برگرفته از بدگُمانی (پارانویا)، هذیان، هراس و سوءاستفاده دارند و کوشش می نمایند با رخنه به لایه های درونی ذهن بیننده هم ذات پنداری او را برانگیزند و وی را با شخصیت ها همراه و در ادامه غافلگیر نمایند. به همین خاطر باید تفاوت زیادی میان فیلم های صرفاً دلهره آور و آثار دلهره آور و روانشناختی قائل شد؛ زیرا علت و منشاء ترس بیننده در هر یک از این ژانرها بسیار متفاوت است.

• 50 فیلم به یادماندنی دهه 90 میلادی؛ از ظهور تارانتینو تا علمی تخیلی های جریان ساز

توجه: این فهرست دارای رتبه بندی نبوده و چنیش فیلم ها نشان دهنده فزونی آن ها نیست.

بهترین فیلم های دلهره آور و روانشناختی

1. پنجره عقبی (Rear Window)

• کارگردان: آلفرد هیچکاک
• نویسندگان: کرنل وولریچ و جان مایکل هیز
• سال ساخت: 1954
• بازیگران: جیمز استوارت، گریس کلی و ریموند بر

تقریبا هیچ لیستی از بهترین فیلم های دلهره آور و روانشناختی در تاریخ سینما بدون پنجره عقبی، اثر محبوب آلفرد هیچکاک که به عنوان نمونه کامل این ژانر شناخته می شود، وجود ندارد. البته طناب، سایه یک شک، طلسم شده و همچنین سرگیجه همگی از آثار معروف و محبوب این کارگردان هستند، اما اگر قرار باشد تنها یک فیلم از میان تمامی کارهای مهیج روانشناختی او انتخاب کنیم، پس پنجره عقبی مستحق قرار دریافت در این فهرست خواهد بود.

پنجره عقبی درباره یک عکاس ماجراجو با بازی جان استوارت خواهد بود که به خاطر شکستگی پایش در خانه حبس شده و به خاطر این مشکل و گرمای بیش از حد هوا به مرز جنون رسیده است. او با دید زدن یواشکی همسایه هایش که هرکدام شخصیت و ویژگی های منحصر به فردی دارند خود را سرگرم می نماید؛ او در میان دید زدن افراد مختلف، متوجه قتل زن همسایه می شود و از اینجا ساختار پیچیده و روانشناختی فیلم آغاز می شود.

هیچکاک تمام فیلم را از زاویه ساختمان استوارت فیلم برداری نموده تا زاویه دید یکسانی برای شخصیت اصلی و بیننده ایجاد کند و از این طریق بر بار تعلیق و دلهره فیلم در بعضی صحنه ها بیفزاید. به دلیل اینکه ما هم دقیقا آنچه که شخصیت اصلی داستان می بیند، تجربه می کنیم هنگامی که صحبت از اثبات ادعای وی برای مرگ زن همسایه توسط شوهرش می شود، نمی توانیم پاسخی بیش از آنچه که مشاهده ایم بدهیم.

2. شیطان صفتان (Les Diaboliques)

• کارگردان: آنری-ژرژ کلوزو
• نویسنده: آنری-ژرژ کلوزو
• سال ساخت: 1955
• بازیگران: سیمون سینیوره، پل موریس و ورا کلوزو

فیلم شیطان صفتان اثری از هنری جورجز کلوزو با بازی وِرا کلوزو در نقش یک زن بیچاره است که گرفتار شوهری شیاد شده و به حدی تنهاست که تنها دوست او، معشوقه شوهرش است؛ چراکه تنها او می داند مردی که وارد زندگی هردوی آن ها شده، چقدر شیطان صفت است. چنین پیچیدگی و رابطه ای را تنها می توان در یکی از بهترین فیلم های دلهره آور و روانشناختی پیدا کرد؛ آثاری که در آن ها توجه زیادی به درهم تنیدگی خشونت و تعلیق شده است. مثلا این فیلم قتل اتفاق می افتد، اما جسد گم می شود و همین سویه هایی جدید و جالب به ماجرا می بخشد که قادر است بیننده را برای تماشای فیلم مشتاق کند.

جریان داستان شیطان صفتان بی حد و مرز، عجیب و پیچیده به پیش می رود؛ رفتارهای نامتعارف دو زن که گرفتار مسئله ای مشترک شده اند و تجربیاتی را از سر می گذرانند که شاید تا به حال حتی در خواب هم ندیده بودند. این فیلم شما را وارد گردابی از طمع و شک می نماید که پس از گذشت چند دقیقه در آن غرق خواهید شد.

3. بدذات (The Bad Seed)

• کارگردان: مروین لیروی
• نویسنده: مکسول اندرسون و جان لی ماهین
• سال ساخت: 1956
• بازیگران: نانسی کلی، پتی مک کورمک، هنری جونز و ایلین هکارت

همه زوج ها دوست دارند که کودک شان از بهترین ها باشد؛ حتی اگر کار اشتباهی مانند کتک زدن کودک دیگری از او سر بزند، در صدد تطهیر آن برمی آیند. در فیلم بدذات، رودا با بازی پَتی مک کورمک یکی از خبیث ترین بچه ها در سینمای کلاسیت است در حالی که دیگران فکر می نمایند او یک فرشته کوچک است که به بغل کردن عروسکش علاقه دارد!

همین موضوع که بدانیم در این فیلم یک کودک قاتل سریالی است به اندازه کافی ترسناک خواهد بود؛ اما ترس واقعی زمانی آغاز می شود که مادر بیچاره او با بازی نانسی کِلی متوجه می شود که دخترش یک قاتل فوق حرفه ای است. هر دو این بازیگران برای جایزه اسکار نامزد شده بودند. به جرعت می توان گفت که بازی کِلی در نقش مادری که به تدریج متوجه کودک بدذاتش می شود، بی نظیر بوده و برای تمامی بینندگان قابل تحسین است.

4. چه بر سر بیبی جین آمد؟ (What Ever Happened to Baby Jane)

• کارگردان: رابرت آلدریچ
• نویسنده: هنری فارل
• سال ساخت: 1962
• بازیگران: بتی دیویس، جوآن کراوفورد و ویکتور بوینو

در فیلم چه بر سر بیبی جین آمد، رابرت الدریچ ماجرای دختری به نام جین هادسن را روایت می نماید که در سن بسیار پایین به شهرت رسیده و در کار بازیگری خواهرش را که خود از بهترین های آن موقع بوده را پشت سر می گذارد. با این حال پس از گذشت مدتی، خواهر او که بلَنشی نام دارد در یک اتفاق ناگوار فلج می شود و جین برای این موضوع سرزنش می شود و به ناچار وظیفه پرستاری از خواهرش را قبول می نماید.

بلانشی تصور می نماید که می توانست به بازیگر عظیمی تبدیل شود و جین مانع پیروزیت های او شده است. به همین خاطر رابطه خصمانه ای میان این دو خواهر که با یکدیگر زندگی می نمایند، شکل می گیرد.

5. خواهران (Sisters)

• کارگردان: برایان دی پالما
• نویسندگان: برایان دی پالما و لوئیزا رز
• سال ساخت: 1973
• بازیگران: مارگوت کیدر، جنیفر سالت و چارلز دارنینگ

کارگردان این فیلم یعنی برایان دپالما تقریبا تمامی آثار خود را هول محور داستان های روانشناختی و جنایی با مضمون عجیب و غریب ساخته است، اما فیلم خواهران در قیاس با بقیه آثار پیروز او همچون در لباسی خیره نماینده و بدلکار و روح قابیل بهترین فیلم های دلهره آور و روانشناختی است که شایستگی حضور در این فهرست را دارد.

داستان فیلم خواهران به چند بخش متفاوت که در همه آن ها جریان به کلی عوض می شود تقسیم شده و از عشق دوران جوانی، حسادت و قتل، مجددا به عشق جوانی بازمی شود. اما این جریان از دید شخصیتی روایت می شود که درحال مطالعه درباره این قتل بوده و شک ندارد که عامل آن یک بازیگر با بازی مارگو کیدر و یا خواهر دوقلو وی بوده است. ولی اوج داستان و نمایش خلاقیت های دپالما هنگامی رخ خواهد داد که متوجه می شوید همه آنچه که دیده بودید ممکن است غلط باشد و راز نهفته در پیدا کردن قاتل کاملا محو می شود.

6. بچه (The Baby)

• کارگردان: تد پست
• نویسنده: ایب پولسکی
• سال ساخت: 1973
• بازیگران: آنجانته کامر، روت رومن، ماریانا هیل و سوزان زنر

بدون شک یکی از عجیب ترین و بهترین فیلم های دلهره آور و روانشناختی که می توانید با دیدن آن ذهن خود را درگیر کنید، بچه اثر تد پست خواهد بود. داستان فیلم درباره یک روانشناس است که برای کارش نزد خانواده وادزورث می رود؛ یک خانواده فوق العاده عجیب که شامل یک مادر، دو خواهر و یک مرد بالغ می شود که او را بچه (بیبی) صدا می زنند. بچه در واقع نمی تواند حرف بزند و عجیب تر اینکه پوشک می پوشد و در گهواره می خوابد.

مسائل روزمره بچه، به خودی خود جریان فیلم را عجیب می نماید، اما داستان زمانی جذاب می شود که این روانشناس تصمیم می گیرد تا او را نجات دهد و به زندگی وی در آن شرایط خاتمه دهد. درحالی که خانواده وادزورث واکنش عجیبی به این تصمیم نشان می دهند و روانشناس به همین خاطر بیش از پیش سعی می نماید تا بچه را نجات دهد. داستان فیلم عجیب، متفاوت و در عین حال ساده بیان می شود، اما خاتمه اش هرگز آن چیزی که فکرش را می کنید، نیست.

7. شکارچی انسان (Manhunter)

• کارگردان: مایکل مان
• نویسنده: مایکل مان
• سال ساخت: 1986
• بازیگران: ویلیام پترسن، کیم گرایست، جوآن آلن و برایان کاکس

شکارچی انسان که اولین اثر اقتباسی مایکل مان از رمان اژدهای سرخ نوشته توماس هریس است اغلب به عنوان بهترین فیلم او معرفی می شود.

در فیلم شکارچی انسان، شاهد حضور شخصیتی به نام ویل گراهام هستیم؛ یک مامور FBI که برای حل کردن مسئله قتل یک خانواده، خود در آن حل می شود! در واقع ویل قابلیتی دارد که می تواند خود را به جای قاتل قرار دهد و از این طریق سرنخ هایی را بدست بیاورد، اما آن روی سکه زمانی پیدا می شود که او انگیزه های قاتل را درک نموده و خود نیز درگیر مسائل روانشناختی می شود.

با این وجود ویل از دکتر لکتر یاری می گیرد و در همین حین سر و کله قاتل پیدا می شود و حتی ویل را برای این حد از همزادپنداری ستایش می نماید، ولی سرنوشت ویل چه خواهد شد؟ نقش دکتر لکتر در ذهن ویل چیست؟ همین موضوعات شکارچی انسان را به یکی از بهترین فیلم های دلهره آور و روانشناختی در تمام دوران ها تبدیل می نمایند.

8. شباهت کامل (Dead Ringers)

• کارگردان: دیوید کراننبرگ
• نویسندگان: نورمن اسنایدر و دیوید کراننبرگ
• سال ساخت: 1988
• بازیگران: ژنه ویو بوژو، هایدی وان پالسکه، باربارا گوردون و شرلی داگلاس

دیوید کراننبرگ بیشتر کارهای خود را پیرامون جستجو و تحقیق درباره مغز، یکی از مهم ترین ارگان های بدن انسان که توان عجیبی در خلق اتفاقات عجیب و غریب دارد ساخته است. به سادگی می توان تاثیر مطالعات روانشناسانه و ذهنی او را در شخصیت های مثبت و منفی داستان هایش مشاهده کرد.

در فیلم شباهت کامل جرمی ایرنز در نقش دو برادر دوقلو بازی می نماید که همه چیزشان را با یکدیگر شریک هستند؛ تا حدی که حتی معشوقه آن ها هم یکی است! این دو برادر به نام های الیوت و بورلی یکی با اعتماد به نفس و کنجکاو است، در حالی که دیگری خجالتی و کمی هم حساس به نظر می رسد. با این حال هنگامی که هر دو آن ها عاشق یک زن می شوند، برادر شجاع تر اعتماد به نفسش زا از دست می دهد و به مرز جنون می رسد، اما برادر دیگر، دست از زندگی با او برنمی دارد و تصمیم می گیرد تا برای همواره پیش او بماند. جدای از داستان عجیب فیلم، بازی ایرنز در نقش دو برادری که رفتار کاملا متفاوتی دارند بسیار بی نظیر بوده و قابل تحسین است.

9. ناپدید شدن (The Vanishing)

• کارگردان: جورج سلوزر
• نویسنده: تاد گرف
• سال ساخت: 1988
• بازیگران: جف بریجز، کیفر ساترلند، نانسی تراویس و ساندرا بولاک

فیلم ناپدید شدن اثر کارگردان هلندی جورج اسلوزر داستان زندگی زوج جوانی را روایت می نماید که قصد رفتن به یک مسافرت را دارند. در جاده، هنگامی که ساسکیا به مغازه می رود تا نوشیدنی بخرد، ناگهان ناپدید می شود و رکس نمی تواند او را پیدا کند. پس از گذشت چندین سال از آن واقعه رکس نمی تواند ناپدید شدن همسرش را فراموش کند و همچنان هم سعی می نماید تا به هر قیمتی ساسکیا را پیدا کند.

اینکه رکس به دنبال همسرش می رود یک امر طبیعی است، اما اینکه ریموند، کسی که همسرش را دزدیده چه انگیزه ای داشته و چرا چنین کاری را انجام داده خود یک مسئله عظیم خواهد بود. جریان فیلم به نحوی به پیش می رود که با پیشرفت رکس در پیدا کردن ساسکیا، رفته رفته شاهد یک بازی موش و گربه خواهیم بود که رکس به آرامی به هدفش نزدیک شده و در نهایت با نتیجه ای روبه رو می شود که شاید هرگز فکرش را هم نمی کردید.

البته دقت کنید که این فیلم توسط خود جورج اسلوزر در سال 1993 در آمریکا بازسازی شد که به گفته وی، نشان می دهد که هالیوود چگونه می تواند یک اثر را به نابودی بکشاند. با این حساب اگر قصد دیدن فیلم را دارید، حتما نسخه اصلی و قدیمی آن را تماشا کنید.

10. نردبان جیکوب (Jacobs Ladder)

• کارگردان: آدریان لین
• نویسنده: بروس جوئل رابین
• سال ساخت: 1990
• بازیگران: تیم رابینز، الیزابت پینا و دنی آیلو

جیکوب سینگر یک کارمند اداره پست است که در حال درمان استرس دائم خود به دلیل حضور در جنگ وحشتناک ویتنام است. پسر جیکوب چند سال پیش از آغاز فیلم فوت نموده و او مردی تنها و بی کس و کار است. در این دنیا تاریک، او با پیدا کردن یک زن جدید که می تواند سو سوی امید را به زندگی او برگرداند مجددا سعی می نماید تا بقیه عمرش را به خوبی زندگی کند اما اتفاقی می افتد که وی را وارد دنیای حتی تاریک تر می نماید!

آدریان لین تا پیش از نردبان جیکوب به سراغ ساخت فیلم بر اساس چنین داستانی نرفته بود، اما می توان گفت در تبدیل کردن فیلم نامه بروس جوئل رابین به یکی از بهترین فیلم های دلهره آور و روانشناختی کوتاهی ننموده است؛ تا حدی که حتی از ویژگی های برتر این فیلم، می توان به الهام بخشیدن به سری تپه خاموش اشاره نمود.

11. 301, 302

• کارگردان: پارک چول-سو
• نویسنده: لی سئو-گان
• سال ساخت: 1995
• بازیگران: هوانگ شین هی و بانگ یون جین

جریان این فیلم نیز به مانند تمامی آثار حاضر در این لیست بسیار عجیب است؛ سانگ هی یک آشپز معروف است که در واحد شماره 301 زندگی می نماید، درحالی که یون هی نویسنده ای است که در واحد شماره 302 زندگی می نماید و فوبیای غذا دارد!

با این حال سانگ هی سعی دارد تا با پختن غذاهای خوشمزه با همسایه خود رابطه خوبی برقرار کند، اما پس از مدتی متوجه می شود که تمامی غذاهای او دست نخورده دور ریخته می شوند؛ واقعا چرا؟ دلیل این کار چیست و فوبیا غذا چه معنی دارد؟ سانگ هی سعی می نماید تا بدون ذره ای کم شدن از حس کنجکاوی اش جواب این کار یون هی را پیدا کند. پاسخی که پارک چول سو در خاتمه به این پرسش می دهد، شاید آن چیزی نباشد که سانگ هی و یون هی از دیدن اش خرسند شوند.

12. درمان (Cure)

• کارگردان: کیوشی کوروساوا
• نویسنده: کیوشی کوروساوا
• سال ساخت: 1997
• بازیگران: کوجی یاکوشو، آنا ناکاگاوا و ماساتو هاگیوارا

شاید بهترین اثر هیپنوتیک که در میان بهترین فیلم های مهیج و روانشناختی می توان پیدا کرد، فیلم درمان از کیوشی کوروساوا باشد. این فیلم داستان زندگی یک کارآگاه به نام کوجی یاکوشو را روایت می نماید که میخواهد از راز یک سری قتل زنجیره ای سر دربیاورد. بعد از وقوع هر قتل، قاتل در صحنه جرم حاضر می شود در حالی که هیچ نمی داند که چرا و چگونه این کار را انجام داده است. همچنین تنها وجه اشتراک بین این قاتل ها و مقول ها فردی به نام مامیا است که حتی او هم نمی داند که چه کسی است یا اینکه کجاست.

چیزی که در میان پیچیدگی و تشویش داستانی درمان به وضوح خودنمایی می نماید، فهم کوروساوا از پدیده هیپنوتیزم است که به خوبی در داستان فیلم حل شده و شک و تردید بینندگان را دو چندان می نماید.

13. روانی آمریکایی (American Psycho)

• کارگردان: ماری هرون
• نویسندگان: گوینویر ترنر و ماری هرون
• سال ساخت: 2000
• بازیگران: کریستین بیل، جاستین ثرو، جرد لتو و بیل سیج

اگر به صورت سطحی به روانی آمریکایی نگاه کنیم، دومین ساخته ماری هرون یک فیلم با موضوع تکراری قاتل های سریالی است که در آن، کریستین بیل در نقش پاتریک بیتمن بازی می نماید؛ مردی خوش اندام و کاملا مفرح که دهه 1980 میلادی شغل حسابداری را پیشه نموده است. اما روانی آمریکایی در جزئیات بسیار پیچیده تر از سایر آثار هم سبک اش است و همین وجه تمایز این فیلم با سایر آثار مهیج مشابه اش می شود.

قرار نیست در فیلم هرون شاهد یک کشت و کشتار کاملا وحشیانه باشید؛ بلکه پوچی و بی هدفی زندگی پاتریک بیتمن به شما نشان می دهد که کشتن افراد برای وی یک کار استرس زا نیست، بلکه لذتی است که برای دستیابی به آن هرکاری می نماید. همچنین اگر به نام فیلم دقت نموده باشید، بسیار شبیه به رویای آمریکایی است که اروپایی ها با رفتن به این کشور و متحد شدن، قصد داشتند به آن دست پیدا نمایند؛ اما این کار دقیقا پس از کشتار سرخ پوستان رخ داد.

14. یادگاری (Memento)

• کارگردان: کریستوفر نولان
• نویسنده: کریستوفر نولان
• سال ساخت: 2000
• بازیگران: گای پیرس، کری-ان ماس، جو پانتولیانو و ماریان مولرلایلی

تقریبا در تمام فهرست های بهترین فیلم های سال 2000 به بعد و خصوصا لیست بهترین فیلم های دلهره آور می توان ردی از یادگاری به کارگردانی کریستوفر نولان پیدا کرد. در این اثر گای پیرس در نقش لئونارد شلبی ظاهر می شود؛ شخصیتی که اختلال حافظه دارد و قادر نیست خاطره جدیدی را به حافظه بسپارد! به همین دلیل هرچند وقت یکبار او لازم دارد تا مجددا خود را با محیط سازگار کند و از دیگران بپرسد که کجاست و چکار می نماید.

اما این تمام ماجرا نیست، بلکه هنر نولان زمانی خود را نشان می دهد که شما هم با این شخصیت در یک ماجرای مرموز قتل همراه شده و به دلیل پیچیدگی سبک روایی فیلم، مجبور می شوید تا هر چند دقیقه یکبار بپرسید که چه اتفاقی افتاد و چگونه داستان عوض شد. خیانت و تک افتادگی نیز دیگر اظلاع فیلم نامه یادگاری را تشکیل می دهند. بعضی از سینمادوستان اعتقاد دارند این فیلم کماکان بهترین اثر کریستوفر نولان است..

15. جاده مالهالند (Mulholland Drive)

• کارگردان: دیوید لینچ
• نویسنده: دیوید لینچ
• سال ساخت: 2001
• بازیگران: نائومی واتس، لورا هرینگ، جاستین ثرو و آن میلر

خلاقیت دیوید لینچ در ساخت آثاری همچون عظیمراه گمشده و مخمل آبی زبانزد است، اما اگر قرار باشد یک فیلم و یک فیلم نامه را به عنوان خلاقانه ترین و پیچیده ترین اثر او انتخاب کنیم، جاده مالهالند شایسته تر است.

جالب است بدانید که این فیلم در ابتدا یک پروژه ناتمام بوده است، اما لینچ در خاتمه آن تغییراتی ایجاد می نماید و با تکمیل شدن جاده مالهالند به چنین فیلم کم نقصی می رسد. داستان جاده مالهالند به صورت سر راست روایت نمی شود و لینچ با روایت قصه در چند وهله و افزودن کمی فراواقع گرایی به آن، پیرنگی جذاب و جالب توجه ساخته است. زنی با موهای مشکی (لورا هرینگ) از یک تصادف جاده ای جان سالم بدر می برد، اما دچار فراموشی می شود. او در خانه ای در جاده مالهالند لس آنجلس پنهان می شود. بتی (نائومی واتس) از اونتاریوی کانادا برای بازیگر شدن به خانه عمه اش در لس آنجلس می ۀید و به زن مو مشکی بر می خورد و او را در پیدا کردن هویتش یاری می نماید.

منبع: Collider