احمد ارچنگ از مهمترین طراحان فرش و پدیده ای در این هنر به شمار می رود - مجله چایی

در میان آن دسته از هنرمندان طراح فرش که آنان را هنرمندان آزاد نام گذارده ایم، نام احمد ارچنگ بر اوج می درخشد. در واقع آنچه یادآور هنر اصیل دوران صفوی و زنده نماینده طراحی سنتی در اصفهان امروز است در غایت کمال، در فرش ارچنگ میتوان مشاهده کرد. نام این هنرمند بر هر فرش، اعتباری با ارزش تلقی می گردد.

این توصیف شیرین صوراسرافیل از مرحوم استاد احمد ارچنگ است که آن را در کتاب طراحان بزرگ فرش ایران نوشته است.

اما بعد...

شادروان احمد هرتمنی که نام خود را به احمد ارچنگ تغییر داد، از عناصر اصلی و محدود هنر ایرانی، اسلیمی و ختایی و گل و برگهای محدود آن با قدرت قلم و تخیل غنی خود آن چنان استفاده هنرمندانه ای میکرد که هر فرش او با دیگری متفاوت به نظر می رسد. او نشان داد که هنر طراحی سنتی ایرانی می تواند اعتباری دنیای داشته باشد و ثابت کرد که جاودانی بودن نقوش و آثار تاریخی اصفهان نه فقط معلول لطافت و زیبایی آنها، بلکه مدیون جاذبه تفکر برانگیزی است که در هر دوره ای تازه و بدیع به نظر می رسند.

آنچه می خوانید پاسخ های مکتوبی است که زهره ارچنگ، فرزند مرحوم استاد احمد ارچنگ، طراح و نقاش فقید فرش در پاسخ به پرسش های خبرنگار در اختیار خبرگزاری قرار داده است.

استاد ارچنگ طراحی فرش را از چه زمانی آغاز کرد؟

طراحی فرش را بعد از مسابقه ای آغاز کرد که از طرف شهرداری اصفهان و زیر نظر آندره گدار برای طراحی کاشی های میدان نقش دنیا برگزار گردید و پدرم رتبه اول را بدست آوردند.

استادان ایشان چه کسی یا چه کسانی بود؟

استاد ایشان آقای غلامحسین اسلیمی و استاد نصرالله رفائیل بودند.

چه زمانی به طراحی براساس نقوش بناهای تاریخی پرداختند؟

ایشان وقتی 13 ساله بود به طراحی از روی بناهای تاریخی از جمله عالی قاپو پرداخت و از ابتدای دوران کودکی علاقه خاصی به طرح های کاشی کاری بناهای تاریخی اصفهان داشتند.

در این خصوص آرتور پوپ و آندره گدار چه تأثیری داشتند؟

از مشوقان اصلی ایشان آقایان پرفسور پوپ، اصفهان شناس مشهور و آندره گدار، سرپرست وقت اداره باستان شناسی ایران بودند که با علاقمندی ایشان را تشویق می کردند.

آثار ایشان چه تفاوت های آشکاری با دیگر طراحان فرش زمان دارد؟

چون ابداعات ایشان برگرفته از فکر و قدرت خلاقیت ایشان بود، مسلما طرح های ایشان با دیگران تفاوتی فاحش دارد.

اولین نقشه ای که طراحی کردند، چه بود؟

اولین طرح ایشان که بطور رسمی صورت گرفت، طرح کاشی کاری پشت بغل های میدان نقش دنیا بوده است.

در کارگاه های چه کسانی آغاز به فعالیت در زمینه فرش کردند؟

در کارگاه آقایان شورشی، انصاری و کارگاه براسور (کاردار وقت فرانسه) آغاز به طراحی کردند.

از هم دوره ای های ایشان در زمینه طراحی فرش چه کسانی را باید نام برد؟

استاد انصاری، مهدی خان حقیقی، استاد شورشی

مهمترین شاگردان ایشان چه کسانی بودند؟

آقایان عباس کرباسیون، آقایان میناسیان و رحمت الله خان مسرور از شاگردان ایشان بودند که از همان ابتدا در کارگاه ایشان مشغول شدند.

در چه نمایشگاه هایی شرکت داشتند؟

در طول زندگی مرحوم استاد، نمایشگاه های متعددی از آثار او در دنیا برپا بود که آخرین آن در آخرین روزهای زندگی او در کشور ژاپن برگزار گردید. جالب اینکه کارشناسان هنری ژاپنی بعد از تماشا آثار بدیع استاد ارچنگ، سرلوحه ورودی نمایشگاه خود را به نام استاد ارچنگ نامگذاری کردند.

آثارشان به موزه های دنیای هم ارسال شده است؟

آثار ایشان در جای جای دنیا در موزه های مختلف کشورهایی مانند ژاپن، چین، فرانسه و بعلاوه موزه های شهرهای واشنگتن و نیویورک وجود دارد.

ایده های استاد ارچنگ فقط از معماری بناها نبود. درسته؟

خیر. یادگیری ایشان از سن 13 سالگی از طریق بناهای تاریخی بوده است.

مهمترین آثارشان چه موضوعی داشت؟

لچک و ترنج

با هنرستان هنرهای زیبای اصفهان هم مرتبط بودند؟

آقایان بهادری و رستم شیرازی در نوع دیگر طراحی می کردند و از اواسط کار استاد ارچنگ آغاز بکار کردند.

با استاد عیسی بهادری و استاد رستم شیرازی (از طراحان بنام فرش در آن موقع) ارتباط داشتند؟

ارتباط خاصی با ایشان نداشتند، چون حوزه کاریشان با آقایان رستم شیرازی و بهادری فرق داشت.

کارگاه ایشان در کجای اصفهان بود؟ تا چه زمانی کارگاهشان بر جای بود و الان از شرایط آن اطلاعی دارید؟

در ابتدا کارگاه ایشان در خیابان کرمانی و سپس در خیابان استانداری اصفهان قرار داشت. از شرایط الان اطلاعی ندارم.

ایشان چند فرزند داشتند؟ آیا بچه ها ایشان به فعالیت در زمینه فرش پرداختند؟

ایشان سه فرزند داشتند که در همگی ذوق و روحیه طراحی و نقاشی وجود داشت ولی در زمینه طراحی فرش فعالیتی نداشته اند.

نقش استاد ارچنگ را در تحولات هنری فرش اصفهان چگونه ارزیابی می کنید؟

در این مورد علاقمندان ضروری است که ارزیابی استادان معروف در خصوص ایشان را در کتابهای هنر و به خصوص در زمینه فرش بخوانند و از نظر دنیای نیز به کتابهای ایران شناسان و اصفهان شناسان مراجعه نمایند. دو کتاب مهم در این مورد، کتاب بزرگان فرش ایران و طراحان بزرگ فرش ایران هستند و قسمتی از ابتکارات بدیع پدرم در این کتاب ها نوشته شده است.

رنگ و تنوع آن در آثار استاد ارچنگ چه تفاوتی با آثار دیگر اساتید داشت؟

این موضوع به دید و انتخاب هنرمند بستگی دارد و انتخاب هر رنگی زیبایی خود را دارد. مهم، نوع نگاه و دید طراح است که چگونه رنگ ها را کنار هم قرار داده که جلوه گر گردد. یکی از ابداعات استاد ارچنگ انتخاب رنگ بود که میدانست در طراحی خود چه رنگ هایی را انتخاب نموده و کنار هم قرار دهد تا جلوه و مجذوب کنندهیت طرح را دوچندان کند؛ بخصوص به سلیقه روز توجه داشت تا بتواند طرح او از طریق رنگ به دید اشخاص زمان، متنوع و مجذوب کننده باشد و به مسئله یکنواختی رنگ و عادی شدن آن به مرور زمان بسیار توجه داشت.

طراحی های استاد ارچنگ چه تأثیری بر طراحی فرش ماشینی و دستی در بازار امروز ایران و دنیا داشته است؟

متأسفانه امروز به تکه تکه جور کردن و کپی برداری از طرح های استاد روی آورده اند تا بتوانند فرش را از نظر مادی و معنوی به فروش برسانند. آثار طراحی استاد ارچنگ بر طراحی فرش دستی و ماشینی در بازار امروز کپی برداری است که بطور نامتجانس کنار هم قرار می دهند و فرم تجاری شدن آن توانسته معین کند که طرح یک استاد بنام که شخص بخواهد تهیه کند چندان مقرون به صرفه نیست.

سبک کار استاد ارچنگ چه تفاوتی با سبک دیگر اساتید هنر طراحی قالی دارد؟

معروفیت و معین بودن کار ایشان این بود که ابداع بود، از مغز ایشان ترشح میکرد و کپی نبود.

شیوه ابداعاتشان انتقال دادنی بود؟ یعنی شاگردانشان از چگونگی هنر ابداع بهره برد؟

طراحی چهارچوبی دارد که هنرمند اول باید مانورهای اصلی را بداند تا خود طرح خویش را ارائه کند؛ انتقال دادنی نیست در غیر این صورت کپی می گردد.

یعنی از شاگردان استاد کسی هست که از سبک ایشان پیروی کند؟

اطلاعی ندارم.

چرا سبک استاد ارچنگ هنوز هم خواستار دارد و موردپسند است؟

به این علت که سلیقه و حس هنری و هدف ایشان در ارائه طرحی، معین و به نام بوده است. نام استاد ارچنگ برای هر فرش، اعتباری باارزش است و هیچ کدام از طرح های او شبیه به هم نیست. این هنرمند مانند نگینی جاودانه بر تاج هنر فرش ایران می درخشد و یادآور آن است که هنر طراحی سنتی ایران می تواند اعتبار دنیای داشته باشد.

از چه زمانی نام ارچنگ را برای خود انتخاب کردند؟

از زمانی که به سن قانونی 18 سال رسیدند.

استاد ارچنگ در چه تاریخی و در کدام محله اصفهان به دنیا آمد؟

استاد احمد ارچنگ در سال 1293 در محله بیدآباد اصفهان بدنیا آمدند.

و چه تاریخی فوت شدند؟

ایشان 17 اردیبهشت 1369 به رحمت خدا رفتند.