خبرنگاران گیاهان دارویی؛ سرمایه ای با چشم انداز جهانی - مجله چایی

می گویند انحصار هفت گیاه دارویی در اختیار ایرانی هاست و کاسبی شان در حوزه گیاهان دارویی به بیش از 550 میلیون دلار رسیده است و به شدت پیگیرند نفت را از ویترین صادراتشان بردارند و از داشته های دیگرشان بهره گیری نمایند.

پرواضح است بعضی کشورها نگرانِ توسعه صادرات غیرنفتی ما باشند، آن ها ما را تحریم کردند تا مجبور شویم نفتمان را ارزان بفروشیم و این، یعنی در روزگاری به سر می بریم که برای مقاوم کردن اقتصادمان ناگزیریم سبد صادرات غیرنفتی مان را سنگین تر کنیم و در این راستا، ظرفیت های فوق العاده ای داریم که از چشم سرمایه گذاران دور مانده است. اهالی علم اقتصاد اعتقاد دارند، خاک ارزشمند و اقلیم های کم نظیرِ کشورمان می تواند ما را به راحتی از تنگه های مالی عبور دهد.

آیا می دانستید زعفران، گُل محمدی، آنغوزه، باریج، گون، کتیرا و زیره ایران رتبه نخستِ صادرات دنیا را به خود اختصاص داده است.

به گفته کارشناسان، ایران با داشتن یازده اقلیم از 13 اقلیم دنیا، یکی از بهترین خاستگاه ها برای رشد و تکثیر گیاهان دارویی به شمار می رود، ولی صرفاً یک درصد از مجموع سهم تجارت دنیای در حوزه گیاهان دارویی مربوط به ایران است. از طرفی، بسیاری از گیاهان دارویی به صورت خام صادر می گردد و تکنولوژی فرآوری آن ها در داخل کشور محدود است.

بنا به اعلام دفتر امور مراتع سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری، در حال حاضر در کشور ما با وجود 2 هزار و 500 گونه گیاه دارویی تنها روی 170 نوع داروی گیاهی سرمایه گذاری شده و در بقیه آن ها یا گیاه اهلی نشده یا اینکه هنوز وارد فرآیند توسعه وسیع نشده است. 53 شرکت در زمینه فراوری و عرضه گیاهان دارویی در کشور فعالیت دارند

بنابراین در گزارش پیش رو، ظرفیت های منطقه ای که یک سوم مساحت پهناورترین استان کشور را به خود اختصاص داده را در بحث گیاهان دارویی آنالیز خواهیم کرد، همچنین به غیر از مسوولان، پای صحبت بهره برداران این حوزه هم می نشینیم تا جدای از معرفی ظرفیت ها به مسائل و موانع موجود و همچنین راهکارهای لازم برای رونق بازارِ کم رمقِ گیاهان دارویی دست یابیم.

ابتدا باید بدانیم که توجه به ظرفیت گیاهان دارویی در طب سنتی، ساخت داروها و صادرات از اهمیت ویژه ای برخوردار است و می طلبد زمینه ارائه آموزش های مربوط به فراوری، فرآوری و بازاریابی این صنعت را فراهم و حوزه صادرات غیرنفتی را پُر رونق کنیم.

از طرفی، بسیاری از پزشکان بر این باورند که مصرف داروهای شیمیایی یکی از مسائل جوامع انسانی در حوزه نظام سلامت به شمار می رود و علاوه بر تبعاتی که بر بدن انسان دارد، هزینه های مادی زیادی را به کشور تحمیل می نماید، ناگفته نماند که منشا بسیاری از داروهای شیمیایی موثر، گیاهان دارویی است، لذا تجربه نشان داده گیاهان دارویی در بسیاری از موارد به راحتی قابلیت جایگزینی با بسیاری از داروهای شیمایی را دارند ضمن آنکه تقریباً هیچ یک از عوارض داروهای شیمیایی را نداشته و در عین حال می توانند در درمان بسیاری از بیماری ها، موثرتر هم عمل نمایند.

و اما، جنوب کرمان از سال های گذشته همیشه در فراوری گیاهان دارویی به ویژه محصول حَنا در کشور، نامش به عنوان یکی از قطب های مهم مطرح بوده ولی متاسفانه این منطقه با توجه به ویژگی هایی که دارد هنوز در خور نام خود ندرخشیده و نیازمند توجه بیشتر است.

ظرفیت خدادادی جنوب کرمان (چهار فصل بودن این منطقه) شرایط را نسبت به دیگر نقاط کشور متمایز نموده لذا فراوری گیاهان دارویی نیازمند حمایت بیشتر بوده تا این خطه به معنای واقعی در بخش کشاورزی خصوصا در زمینه گیاهان دارویی بدرخشد و صندلی واقعی خود را پیدا کند.

جنوب کرمان رتبه نخست فراوری و سطح زیر کشت گیاهان دارویی کشور

منصور شریف، مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان در این حوزه صاحب نظر است، او با اشاره به ظرفیت بالای این منطقه در حوزه گیاهان دارویی گفت: جنوب کرمان رتبه نخست فراوری و سطح زیر کشت گیاهان دارویی کشور را به خود اختصاص داده است.

وی سطح زیر کشت گیاهان دارویی جنوب کرمان را 6 هزار و 279 هکتار مطرح نمود و اضافه نمود: در این دیار بیش از 40 هزار تُن گیاه دارویی فراوری می گردد. همچنین بیش از 430 تُن گل محمدی و 31 کیلوگرم زعفران در 6 هزار و 666 هکتار از زمین های جنوب کرمان فراوری می گردد.

او شاخص ترین گیاه دارویی جنوب کرمان را حَنا مطرح نمود و گفت: جنوب کرمان با فراوری بیش از 28 هزار تُن برگ سبز گیاه دارویی حنا، رتبه نخست کشور در فراوری این محصول را به خود اختصاص داده است.

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان سطح زیر کشت حنا در هفت شهرستان جنوبی استان کرمان را چهار هزار و 672 هکتار خاطرنشان کرد و اضافه نمود: طی سه مرحله برداشت مجموعاً 28 هزار و 32 تُن برگ حنا برداشت و به کارگاه های حناسایی داخل و خارج از استان ارسال می گردد.

به گفته شریف، گیاهان دارویی شوید، گُلرنگ، بیدمشک، نسترن، کاسنی، نعنا، مَرزه، گشنیز، آویشن، ترخون، پنیرک، وسمه، به لیمو، آلوئه ورا، شنبلیله، گُل گاو زبان، رُز ماری، زیره سبز و گل محمدی در جنوب کرمان فراوری می گردد.

وی زعفران را یکی از فراوریات مهم و پرسود مطرح نمود و گفت: زعفران با سطح زیر کشت 15.5 هکتار با میزان فراوری 31 کیلوگرم و عملکرد 2 کیلوگرم در هکتار، بیشتر در حوزه شهرستان جیرفت کشت می گردد.

ارائه تسهیلات به متقاضیان کشت گیاهان دارویی در سال جهش فراوری

رییس سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان نیز از ارائه تسهیلات به متقاضیان کشت گیاهان دارویی در هفت شهرستان جنوبی استان کرمان طی امسال اطلاع داد.

سعید برخوری تسهیلات اعطایی را توسط بانک کشاورزی و با کارمزد 12و نیم درصد مطرح نمود و گفت: علاقمندان برای دریافت تسهیلات ابتدا در سامانه سیتا ثبت نام و سپس مستندات آب و زمین را به مراکز خدمات تابعه ارائه و پس از بازدید کارشناس مربوطه، کروکی محل طرح ترسیم و به مدیریت های جهاد کشاورزی ارسال و سپس به بانک عامل معرفی می شوند.

وی با بیان اینکه سال گذشته 59 نفر از متقاضیان کشت گیاهان دارویی تسهیلات دریافت کردند، گفت: طبق جمع بندی کارشناسان، در مجموع این تعداد متقاضی 45 میلیارد ریال تسهیلات دریافت نموده اند.

سالانه 36 هزار کیلوگرم آویشن از مراتع جنوب کرمان برداشت می گردد

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری جنوب کرمان با اشاره به ظرفیت مرتعی این منطقه در فراوری گیاهان دارویی مطرح نمود: سالانه 36 هزار کیلوگرم آویشن از مراتع این خطه برداشت می گردد.

حمزه احمدی با بیان اینکه جنوب کرمان با یک میلیون و 941 هزار و 954 هکتار مرتع، یکی از مهم ترین رویشگاه های گیاهان داروی کشور به شمار می رود گفت: چنین ظرفیتی علاوه بر لزوم نگاه مالی، اهمیت حفاظت از عرصه های مرتعی این خطه را دوچندان نموده است.

وی با اشاره به ظرفیت فوق العاده این دیار در حوزه گیاهان دارویی توضیح داد: مراتع جنوب کرمان رویشگاه گیاهانی همچون آویشن، وشاء، آلاله، آنغوزه، بومادران، کتیرا، مورد، انواع زیره و بابونه است.

احمدی در مورد شرایط و چگونگی برداشت آویشن در این منطقه مطرح نمود: هر ساله در راستای سیاست های ابلاغی سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور برگ آویشن مورد بهره برداری و برداشت قرار می گیرد. طی 2 سال گذشته در قالب 23 فقره طرح در سطح منطقه جنوب کرمان بهره برداری از گونه آویشن کوهی اجرا شده است.

وی قیمت پایه هر کیلوگرم محصول آویشن خشک را مطابق سیاست های ابلاغی سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری در امسال 900 هزار ریال مطرح نمود.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری جنوب کرمان با تاکید بر اینکه منابع طبیعی و مراتع ارزشمند این خطه متعلق به همه مردم هستند توضیح داد: تصرف حریم منابع طبیعی درواقع تجاوز به حقوق عموم مردم است و حاکمیت اجازه جولان در این عرصه ها را به متصرفان نخواهد داد.

او با بیان اینکه یک میلیون و 286 هزار هکتار از مراتع جنوب استان کرمان، قشلاقی است اضافه نمود: بیش از 632 هزار هکتار مرتع ییلاقی در این خطه وجود دارد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری جنوب کرمان با بیان اینکه مساحت مراتع متراکم این منطقه بیش از 86 هزار هکتار است بیان داشت: این خطه دارای بیش از 907 هزار هکتار مرتع نیمه متراکم است. مراتع کم تراکم هم مساحتی بیش از 948 هزار هکتار را شامل می شوند.

عرصه های مرتعی جنوب کرمان مستعد رویش گیاهان دارویی و صنعتی

سمیه شریفی، مسوول گروه بهره برداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری جنوب استان کرمان است و شناخت خوبی از رویشگاه های گیاهان دارویی دارد، او هم گفت: 500 هزار هکتار از عرصه های مرتعی منابع طبیعی هفت شهرستان جنوبی استان کرمان مستعد رویش گیاهان دارویی و صنعتی است. در این رویشگاه ها 350 گونه گیاهی و صنعتی شناسایی شده است.

شریفی، شاخص ترین گونه های دارویی را آنغوزه تلخ و شیرین، باریجه، حنا، آلاله، زیره و آویشن کوهی مطرح نمود.

وی از انعقاد قرارداد 20 هزار هکتاری بهره برداری از عرصه های مرتعی جنوب استان کرمان در قالب طرح مصوب با بهره برداران و مجریان طرح گیاهان دارویی اطلاع داد و گفت: طی سال گذشته طرح احیا و بذرکاری این میزان سطح توسط بهره برداران و مجریان انجام شد.

مسوول گروه بهره برداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری جنوب استان کرمان اشتغال مستقیم و غیرمستقیم زمان برداشت گیاهان دارویی این منطقه را 300 نفر خاطرنشان کرد و گفت: درآمد حاصل از خام فروشی و طرح های بهره برداری، سالانه بیش از 80 میلیارد ریال است.

او، ایجاد و راه اندازی کارخانه های فرآوری، بسته بندی و صنایع تبدیلی را از برنامه های پیش روی اداره کل منابع طبیعی جنوب کرمان مطرح نمود.

وی ارائه تسهیلات ارزان قیمت در راستای رونق و توسعه فراوری گیاهان دارویی در مناطق مستعد، ایجاد زنجیره ارزش، بازاریابی و رونق صادرات گیاهان دارویی و صنعتی را از دیگر برنامه های این اداره کل برای رونق صنعت گیاهان دارویی خاطرنشان کرد.

اکنون که با شرایط کلی عرصه های منابع طبیعی و رویشگاه های گیاهان دارویی آشنا شدیم، شایسته است به سراغ یکی از بهره برداران گیاهان دارویی برویم و با ریزه کاری های این حوزه هم بیشتر آشنا شویم. پس اگر این احتمال وجود دارد روزی به حوزه کشت و برداشت گیاهان دارویی ورود کنید، با ما همراه باشید.

باقر امیرمحمدی، بهره بردار نمونه کشوری در حوزه گیاهان دارویی است و سال 98 از دستان رییس جمهوری لوح سپاس دریافت کرد، او در گفت و گو با خبرنگار خبرنگاران از کشت 370 هکتاری منابع طبیعی به محصول آویشن طی سال گذشته اطلاع داد و گفت: برای کشت این میزان گیاه دارویی 15 میلیون تومان هزینه کردم.

گفتیم چه عاملی باعث شد شما را به عنوان بهره بردار نمونه کشور معرفی نمایند و او بیان داشت: علت انتخاب شدنم به عنوان نمونه کشوری، برداشت 38 تُن آویشن بود.

امیرمحمدی که حدود 30 سال همیار طبیعت است، گفت: مدت 15 سال است که به عنوان بهره بردار منابع طبیعی در روستاهای بخش اسفندقه جیرفت فعالیت می کنم.

فکر می کنید طی این مدت او چند هکتار از عرصه های منابع طبیعی را زیر کشت گیاهان دارویی بُرده، این بهره بردار مطرح نمود: طی چندین سال فعالیت در حوزه بهره برداری از گیاهان دارویی در مجموع بیش از یکهزار هکتار از منابع طبیعی بخش اسفندقه را به کشت گیاه دارویی آویشن اختصاص داده و زیر کشت بُرده ام.

وی مهمترین مشکل بخش بهره برادری گیاهان دارویی را نبود بازار فروش مناسب مطرح نمود و گفت: از سال گذشته، بیش از 200 میلیون تومان محصول آویشن در انبار ذخیره نموده ام چون خریدار خوبی پیدا ننموده ام. اگر شما مشتری این آویشن ها هستید می توانید به اداره کل منابع طبیعی جنوب کرمان مراجعه کنید

امیرمحمدی، چنبره دلال ها را از دیگر مسائل بهره برداران گیاهان دارویی مطرح نمود و اضافه نمود: دلال ها گیاهان دارویی را با قیمتی ناچیز از بهره برداران خریداری نموده و با قیمت های باورنکردنی به کشورهای خارجی صادر می نمایند.آن ها آویشن را با قیمت 30 تا 40 هزار تومان از بهره برداران خریداری و به قیمتی بیش از یکصد هزار تومان به فروش می رسانند.

بهره بردار نمونه کشور، قیمت تمام شده هر کیلو آویشن را برای بهره برداران مجاز 82 هزار تومان خاطرنشان کرد و گفت: به ازای هر کیلوگرم آویشن 70 هزار تومان به کارگر و 12 هزار تومان به اداره منابع طبیعی باید پرداخت کنم لذا قیمت زیر 100 هزار تومان برای ما توجیه مالی ندارد.

وی از مسوولان درخواست کرد: با ایجاد یک کارخانه فرآوری گیاهان دارویی از خام فروشی این سرمایه ها جلوگیری و زمینه اشتغالزایی جوانان بومی و توسعه منطقه را فراهم نمایند.

امیرمحمدی، ظرفیت گیاهان دارویی منطقه را بسیار غنی دانست و گفت: در صورت ارائه تسهیلات، آماده احداث کارخانه فرآوری هستم تا شاهد رونق این صنعت پرسود در جنوب کرمان باشیم.امیرمحمدی، ظرفیت گیاهان دارویی منطقه را بسیار غنی دانست و گفت: در صورت ارائه تسهیلات، آماده احداث کارخانه فرآوری هستم تا شاهد رونق این صنعت پرسود در جنوب کرمان باشیم.

اگر نگران تجهیزات مربوط به صنایع فرآوری گیاهان دارویی هستید باید بگوییم، حسین زینلی مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی چندی قبل خاطرنشان کرد: زمینه های سرمایه گذاری برای انتقال ماشین آلات و فناوری های نوین در حوزه گیاهان دارویی به داخل کشور آنالیز شده و برنامه های اجرایی آن در حال تدوین است.

همانطور که در گزارش خواندید، اکنون وقت آن رسیده به فرآیند توسعه کشت گیاهان دارویی ورود کنیم و سهم قابل توجهی از بازارهای دنیای این حوزه را از آنِ کشورمان کنیم. دولت دوازدهم با راه اندازی سامانه جامع بازار گیاهان دارویی ایران نخستین گام در این جهت پُرپول را برداشته و می طلبد با آسان کردن مراحل صدور مجوزها و ارائه تسهیلات ارزان قیمت، به این حرکت مالی شتابی دوچندان دهیم.

به گفته کارشناسان، بازار فراوری و مصرف گیاهان دارویی دنیا در سه دهه اخیر از پنج میلیارد دلار به بیش از 100 میلیارد دلار رسیده است. آن ها بر این باورند این رقم تا سال 2050 میلادی به 500 میلیارد دلار خواهد رسید و این، گویای چشم انداز روشن گیاهان دارویی در صنعت داروسازی دنیا است و ما با ظرفیت هایی که داریم قطعا می توانیم سهم قابل قبولی در این بازار داشته باشیم.