3 گلوگاه ارزی صنعت خودرو - مجله چایی

به گزارش گروه اقتصادی خبرنگاران، صنعت خودروی کشور با وجود ادعای خودروسازان مبنی بر داخلی سازی بالای 90درصدی، چیزی حدود یک میلیارد و 600 میلیون یورو ارزبری در سال دارد. این رقم البته با اضافه کردن خودروسازان خصوصی به 2میلیارد و 400 میلیون یورو می رسد. این در حالی است که پنج میز داخلی سازی برگزار شده، اما مقدار صرفه جویی حاصل از آن تنها 213میلیون یورو بوده است.

در حالی واردات خودرو به بهانه کمبود منابع ارزی کشور همچنان ممنوع است که آخرین آمار ها نشان می دهند صنعت خودروی کشور نیز ارزبری کمی ندارد، آن هم با وجود ادعای خودروسازان مبنی بر داخلی سازی بالای 90 درصد. بنابر گزارشی که انجمن صنایع همگن قطعه سازی کشور منتشر کرده، میانه ارزبری هریک از محصولات ایران خودرو و سایپا بین 1505 تا 1715 یورو است. بر این اساس، هر محصول تولیدی سایپا به طور میانگین 1505 یورو ارزبری دارد و ایران خودرویی ها نیز برای تولید یک دستگاه محصول، به طور میانه 1715 یورو هزینه می کنند.

اگر فرض کنیم میانگین ارزبری خودرو های داخلی حدود 1600 یورو باشد، با توجه به تیراژ حدودا یک میلیون دستگاهی در سال، فقط ایران خودرو و سایپا سالی یک میلیارد و 600 میلیون یورو ارز مصرف می کنند. این رقم بدون در نظر گرفتن تولیدات خودروسازی بخش خصوصی محاسبه شده و اگر ارزبری آن ها نیز لحاظ شود مقدار ارزی که از کشور بابت تولید خودرو خارج می شود، بیشتر خواهد بود. خودروسازان خصوصی از داخلی سازی بسیار پایینی برخوردار هستند و بالغ بر 80 درصد قطعات موردنیاز آن ها وارداتی است. هرچند خصوصی ها تیراژ بسیار کمتری در مقایسه با ایران خودرو و سایپا دارند، با این حال چند برابر بودن ارزبری آن ها سبب می شود مقدار ارز خارج شده از کشور از ناحیه خودروسازی، رقمی بالاتر از یک میلیارد و 600 میلیون یوروی مخصوص ایران خودرو و سایپا باشد. اگر فرض کنیم میانه ارزبری در خودرو های تولیدی بخش خصوصی مثلا چیزی حدود 8هزار یورو باشد و سالی 100 هزار دستگاه خودرو در این بخش تولید شود، ارزبری ناشی از تولید محصولات بخش خصوصی به 800 میلیون یورو می رسد. با این حساب، مقدار کل ارزبری خودروسازی کشور با احتساب یک میلیارد و 600 میلیون یوروی ایران خودرو و سایپا، به دومیلیارد و 400 میلیون یورو خواهد رسید؛ بنابراین خودروسازی کشور با وجود اظهارات مسوولان مبنی بر داخلی سازی، به هر حال صنعتی ارزبر به شمار می رود و وابستگی غیرقابل انکاری به مواد اولیه و قطعات خارجی دارد. این در حالی است که برای واردات خودرو با تیراژی معقول، ارز بسیار کمتری نیاز است و از این جهت می توان ضمن کاهش فشار به خودروسازان بابت تنظیم بازار، اندک رقابتی را نیز ایجاد کرد. اگر میانه قیمت یک خودروی وارداتی را 20 هزار یورو در نظر بگیریم، با واردات سالی مثلا 50 هزار دستگاه، کل ارز مصرفی برای ورود این تعداد خودرو یک میلیارد یورو خواهد بود و در مقایسه با ارزبری دومیلیارد و 400 میلیون یورویی خودروسازی کشور، ارزی که بابت واردات مصرف می شود، حدودا 40 درصد است. به عبارت بهتر، واردات 50 هزار دستگاهی در سال، 60 درصد ارزبری کمتری در مقایسه با تولید یک سال خودروسازان دارد.

این در حالی است که طبق مصوبه مجلس مبنی بر آزادسازی واردات خودرو در قبال صادرات، اصلا قرار بر خروج ارز از کشور نیست. طبق این مصوبه که با مخالفت هیات عالی نظارت بر حسن اجرای سیاست های کلی نظام (به دلیل مغایرت با سیاست های اقتصاد مقاومتی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی) روبه رو شده، هیچ ارزی از کشور بابت واردات خودرو خارج نخواهد شد. به عبارت بهتر، ارز موردنیاز برای واردات محدود خودرو، از طریق صادرات خودرو و قطعات یا سرمایه ایرانیان در خارج از کشور تامین می شود؛ بنابراین علاوه بر اینکه کل ارز موردنیاز برای واردات حدود 50 هزار دستگاه خودرو در سال به یک میلیارد یورو می رسد، این ارز قرار نیست از کشور خارج شود و این یعنی فشار ارزی خاصی وارد نخواهد شد. با این حال فعلا اعضای هیات عالی نظارت بر حسن اجرای سیاست های کلی نظام، قانع نشده و واردات خودرو با وجود مصوبه مجلس و موضع مثبت شورای نگهبان، قابلیت اجرایی ندارد. البته مجلسی ها در تلاش هستند تا به واسطه رایزنی با هیات عالی نظارت، نظر مساعد آن ها را بابت آزادسازی واردات تامین کنند. به نظر می رسد در نهایت این مجمع تشخیص مصلحت نظام است که تکلیف مصوبه واردات خودرو را روشن خواهد کرد و باید منتظر ماند و دید این اتفاق چه زمانی رخ خواهد داد. به هر حال اگر پای ارزبری در میان باشد، نه تن ها واردات خودرو ارز بسیار کمتری در مقایسه با تولید نیاز خواهد داشت، بلکه اصلا قرار بر خروج ارز از کشور نیست. از طرفی، همان طور که تولید داخل با وجود ارزبری، تبعات مثبتی مانند اشتغال دارد و مانع خروج مقادیر هنگفتی ارز از کشور شده است، آزادسازی واردات نیز به رغم ارزبری، خالی از اتفاقات مثبت نیست. ایجاد رقابتی هرچند اندک، احیای هزاران شغل از دست رفته در جریان ممنوعیت واردات و صد البته شکسته شدن قیمت، اتفاقات مهمی است که در ازای واردات خودرو رخ خواهد داد.

ارزبری پس از میز های داخلی سازی

ارزبری یک میلیارد و 600 میلیون یورویی ایران خودرو و سایپا، اما در حالی است که وزارت صنعت، معدن و تجارت در دوران تحریم با راه انداختن نهضت داخلی سازی سعی کرد از وابستگی صنعت خودرو به خارج بکاهد. این وزارتخانه از طریق برگزاری میز های داخلی سازی، خودروسازان و قطعه سازان را به ساخت داخل ترغیب کرد تا به این واسطه اثر تحریم را بر تولید کاهش داده و ارزبری را نیز در شرایط بحران ارزی کشور پایین بیاورد. بنابر آمار منتشره از سوی انجمن صنایع همگن قطعه سازی، در مجموع تا امروز پنج میز ساخت داخل قطعات خودرو برگزار شده که کاهش ارزبری 213 میلیون یورویی را در پی داشته است. در مجموع 148 سازنده در این میز ها شرکت کرده اند و قراردادی 6 هزار و 717 میلیارد تومانی با آن ها منعقد شده است.

انجمن صنایع همگن قطعه سازی برآورد کرده که اگر کل پروژه های 5 میز داخلی سازی به ثمر بنشیند، رقم کاهش ارزبری سالانه به 400 میلیون یورو خواهد رسید. طبق گزارش منتشره، اما در میز نخست داخلی سازی، با 32 سازنده برای ساخت داخل 35 قطعه، قراردادی 740 میلیارد تومانی منعقد شده و نتیجه آن، کاهش ارزبری 85 میلیون یورویی بوده است. در میز دوم داخلی سازی نیز با 36 سازنده برای ساخت داخل 42 قطعه، قراردادی هزار و 125 میلیارد تومانی منعقد شده و نتیجه آن، کاهش ارزبری 91 میلیون یورویی بوده است. در میز سوم داخلی سازی، با 21 سازنده برای ساخت داخل 22 قطعه، قراردادی هزار و 336 میلیارد تومانی منعقد شده و نتیجه آن، کاهش ارزبری 99 میلیون یورویی بوده است. در میز چهارم داخلی سازی، با 36 سازنده برای ساخت داخل 55 قطعه، قراردادی هزار و 259 میلیارد تومانی منعقد شده و نتیجه آن، کاهش ارزبری 66 میلیون یورویی بوده است. در نهایت در میز پنجم داخلی سازی نیز با 23 سازنده برای ساخت داخل 33 قطعه، قراردادی دوهزار و 257 میلیارد تومانی منعقد شده که قرار است در پی آن، کاهش ارزبری بالغ بر 56 میلیون یورویی حاصل شود؛ بنابراین حتی اگر کل این میز ها نیز به پایان برسند، تنها 400 میلیون یورو از مقدار ارزبری صنعت خودرو کاسته می شود. با در نظر گرفتن ارزبری یک میلیارد و 600 میلیون یورویی ایران خودرو و سایپا، به پایان رسیدن میز های داخلی سازی، سبب کاهش 25 درصدی مقدار ارزبری این دو شرکت خواهد شد. ازآنجاکه به نظر می رسد بخش خصوصی نقش خاصی در این ماجرا ندارد، با لحاظ کردن ارزبری دومیلیارد و 400 میلیون یورویی احتاقتصادی، رقم ارزبری کل در خودروسازی کشور به دومیلیارد یورو خواهد رسید.

برخی کارشناسان و حتی فعالان صنعت خودرو معتقدند در صورت لغو تحریم ها و باز شدن راه های ارتباطی با خارج و بهبود شرایط ارزی کشور، پروژه داخلی سازی بسیار کند خواهد شد و با توجه به فراهم شدن امکان رشد تیراژ در دوران لغو تحریم، مقدار ارز خروجی از کشور افزایش خواهد یافت. اگر فرض کنیم میانه ارزبری خودرو های داخلی در دوران پساتحریم مثلا به 1500یورو برای هر محصول برسد و تیراژ نیز تا یک میلیون و 500 هزار دستگاه افزایش یابد، آنگاه چیزی حدود 2 میلیارد و 250 میلیون یورو ارز فقط از ناحیه تولیدات ایران خودرو و سایپا خارج خواهد شد و طبعا با اضافه کردن خودرو های بخش خصوصی و اینکه آن ها نیز رشد قابل توجه تیراژ را خواهند داشت، مقدار ارزبری صنعت خودرو در پساتحریم رشد قابل توجهی می کند، مگر اینکه داخلی سازی ها ادامه یابد. البته هر چقدر هم که ساخت داخل صورت گیرد، باز هم در مورد قطعاتی خاص به ویژه در بخش الکترونیک، وابستگی ارزی دائمی خواهد بود، زیرا توان فنی و البته توجیه اقتصادی ساخت داخل آن ها وجود ندارد.

سه گلوگاه ارزی صنعت خودرو

طبق گزارشی که انجمن صنایع همگن قطعه سازی اعلام کرده، مقدار میانه ارزبری در یک محصول ایران خودرو، 1715 یورو است و در سایپا نیز میانگین مصرف ارز، به 1505 یورو می رسد. حال پرسش اینجاست که این مقدار ارز برای واردات در چه بخش هایی مورد استفاده قرار می گیرد.

طبق گزارش منتشره، ارزبری خودرو های داخلی سه گلوگاه دارد که شامل نیاز های غیرالکتریکی خودروسازان و قطعه سازان، قطعات الکتریکی و مواد اولیه می شود. در ایران خودرو، ارزبری ناشی از گلوگاه نخست (نیاز های غیرالکتریکی خودروسازان و قطعه سازان) سهمی 33 درصدی معادل 560 یورو به ازای هر خودرو دارد. این در حالی است که در سایپا سهم این گلوگاه 34 درصد و معادل 509 یورو برآورد می شود. گلوگاه دوم (قطعات الکتریکی) نیز از سهم 30 درصدی در ایران خودرو برخوردار است که 520 یورو محاسبه شده است. در سایپا نیز هرچند سهم این گلوگاه همان 30 درصد است، اما مبلغ آن 446 یورو برآورد شده است. در نهایت، اما گلوگاه سوم (مواد اولیه) در هر دو شرکت ایران خودرو و سایپا بیشترین سهم را دارد، هرچند مبالغ آن فرق دارد. ایران خودرویی ها برای تامین مواد اولیه هر محصول تولیدی شان به طور میانه 635 یورو ارز مصرف می کنند، اما سهم ارزبری مواد اولیه هر محصول سایپا 550 یورو است.

منیع: دنیای اقتصاد